İqlim dəyişikliyi dünya iqtisadiyyatının 40%-ni məhv edə bilər

     Yeni tədqiqat göstərir ki, iqlim dəyişikliyi dünya iqtisadiyyatına inanılmaz dərəcədə ziyan vuracaq. Üstəlik, alimlər hesab edirlər ki, bu ziyanın miqyası çox güman ki, indiyədək yetərincə qiymətləndirilməyib - dünya iqtisadiyyatının 40%-ə qədəri zərər görəcək. Hazırda mövcud olan proqnozlar, iqlim dəyişikliyinin qlobal ümumi daxili məhsula (ÜDM) necə təsir göstərəcəyi ilə bağlı əsasən yüngül və ya orta səviyyəli zərəri nəzərdə tutur. Bu da bir qədər parnik qazı emissiyalarının azaldılması üzrə milli səylərdə təcili tədbirlərin çatışmazlığının səbəblərindən biri sayılır.

     Lakin alimlərin istifadə etdikləri modellərin tez-tez ortaq bir çatışmazlığı olur - bu modellər adətən yalnız müəyyən bir bölgədəki iqlimin həmin ölkənin iqtisadiyyatına təsir etdiyini nəzərə alır. Digər bölgələrdə baş verən hava hadisələrinin nəticələri, məsələn, bir ölkədəki daşqının digər ölkədə ərzaq təchizatına təsiri kimi faktorlar bu modellərə daxil edilmir. Yeni tədqiqatda Yeni Cənubi Uels Universitetinin İqlim Riskləri və Cavablar İnstitutunun alimləri bu çatışmazlığı aradan qaldırmağa çalışıblar. Komanda modellərinə ekstremal hava hadisələrinin qlobal nəticələrini əlavə edib və bunun nəticəsində dünya üzrə ÜDM-ə dəyəcək ziyanın yeni proqnozunu çıxarıblar - nəticələr əvvəlki qiymətləndirmələrdən daha pis olub.

     İqtisadiyyat üzrə baş müəllim Timothy Neal-ın sözlərinə görə, bu nəticələr göstərir ki, iqlim böhranı əslində Yer üzündəki demək olar ki, hər bir ölkənin insanlarının həyatına təsir edib. Ən önəmli ziyan ekstremal hava hadisələrindən qaynaqlanır. Məsələn, quraqlıqlar kütləvi məhsulsuzluğa səbəb ola, fırtına və daşqınlar isə genişmiqyaslı dağıntılara və mal-tədarük zəncirinin pozulmasına yol aça bilər. Son araşdırmalar göstərir ki, iqlim böhranının dərinləşməsi ilə yaranan istilik dalğaları ərzaq məhsullarının qiymətlərinin artmasına səbəb olub. Başqa bir amil isə istinin əmək məhsuldarlığını azaltmasıdır. O, insan sağlamlığına və xəstəliklərin yayılmasına təsir edir, eyni zamanda kütləvi miqrasiyaya və münaqişələrə səbəb ola bilər.

     Əvvəlki araşdırmaların əksəriyyəti hətta 4 dərəcə Selsilik ekstremal istiləşmənin belə əsrin sonuna qədər qlobal iqtisadiyyata yalnız orta səviyyəli mənfi təsir göstərəcəyini proqnozlaşdırırdı - bu təsirin miqyası 7%-dən 23%-ə qədər hesablanırdı. Bu cür modelləşdirmə adətən keçmişdəki hava şoklarının nəticələrinə əsaslanırdı. Lakin gələcəkdə iqlim dəyişikliyi hava ilə bağlı şokların eyni anda bütün ölkələrdə baş verməsi və zamanla daha davamlı olması riskini artıracaq. Gözlənilir ki, bu, istehsal və tədarük şəbəkələrini pozacaq, ticarəti təhlükə altına salacaq və ölkələrin bir-birinə yardım imkanlarını məhdudlaşdıracaq. Yeni tədqiqatın nəticələri aydın şəkildə göstərir ki, Yer üzündə isti keçən 1 il qlobal iqtisadi artımın azalmasına səbəb olur.

     Araşdırma zamanı alimlər üç aparıcı modeli qlobal hava şəraitinin milli iqtisadiyyatlara təsirini nəzərə alacaq şəkildə tənzimləyiblər və nəticələri orta şəkildə birləşdiriblər. Təhlilin əsas diqqət mərkəzi dünya üzrə adambaşına düşən ÜDM olub. Sadə dildə desək, alimlər ümumi qlobal iqtisadi istehsalın əhali sayına bölünməsi ilə əldə olunan göstərici üzərində fokuslanıblar. Alimlər müəyyən ediblər ki, əgər əsrin sonuna qədər Yer kürəsində temperatur 3 dərəcə Selsidən çox artarsa, dünya iqtisadiyyatına dəyəcək proqnozlaşdırılan zərər orta hesabla 11%-dən 40%-ə qədər yüksələcək. Bu səviyyədəki zərər dünyanın əhəmiyyətli bir hissəsində insanların dolanışıq imkanlarını məhv edə bilər. Əvvəlki modellər iddia edirdi ki, Rusiya və Şimali Avropa kimi daha soyuq iqlimə malik bölgələrdə yerləşən ölkələr qlobal temperaturun artmasından fayda əldə edəcəklər. Lakin alimlər aşkar ediblər ki, dünya iqtisadiyyatına təsir o qədər böyük olacaq ki, bütün ölkələr ciddi şəkildə zərər görəcəklər.

Mənbə: Science Alert

Bənzər xəbərlər

Elm & Texnologiya

Planetimizdəki bütün su ehtiyatları sürətlə tükənir

Yeni bir tədqiqatın narahatedici nəticələri göstərir ki, planetdə quruda saxlanılan “əhəmiyyətli” miqdarda su ehtiyatları artıq tükənib. Söhbət torpaq, göllər və çaylar kimi mənbələrdən gedir.

Elm & Texnologiya

Yer kürəsinin qlobal temperaturu 7 dərəcə Selsi yüksələ bilər

İllərdir alimlər planetin üzərində dolaşan iqlim böhranının nəticələri barədə xəbərdarlıq edirlər. Dünya artıq inanılmaz istilik dalğaları və quraqlıqlarla üzləşib, bütün dünyada buzlaqlar buz örtüklərini itirir, qlobal okean səviyyəsi isə amansız şəkildə qalxır.

Elm & Texnologiya

Alimlər anomal istilik səbəbilə həyəcan təbili çalırlar

İqlim dəyişikliyi ilə bağlı qarşıdan gələn xaosda çox az şey dəqiqdir, lakin bir məqam aydındır: Ekstremal istilər - digər heç bir təhlükəyə bənzəməyən bir təhdiddir. Alimlərin fikrincə, dəniz səviyyəsinin qalxması milyonlarla insanın köçməsinə, hava şəraitinin dəyişməsi isə qida sistemlərinin sabitliyini pozmasına səbəb ola bilər, lakin istilər - tamam fərqli bir düşməndir.

Elm & Texnologiya

Qlobal istiləşmə insanları içməli sudan məhrum edə bilər

Qlobal istiləşmə həyatımızın bir çox sahəsinə və sağlamlığımıza təsir edir. Lakin alimlərin son hesabatlarına görə, bu proses bizi sağ qalmaq üçün ən vacib resurslardan biri - təmiz içməli sudan məhrum edə bilər.

Elm & Texnologiya

Qlobal temperaturun 2.5 dərəcə artması quru sahənin 40%-ni səhraya çevirə bilər

Bu gün bütün planetdə iqlim şəraitinin sürətlə dəyişdiyini müşahidə edirik. Alimlərin məlumatına görə, 2024-cü ildə Yer kürəsində orta temperatur sənaye inqilabından əvvəlki dövrlə müqayisədə 1.5 dərəcə Selsi artıb.