Juno kosmik zondu Yupiter və onun peyki İo haqqında yeni məlumatlar əldə edib

     Bir neçə gün əvvəl Vyanada keçirilmiş Avropa Yer Elmləri İttifaqının Baş Assambleyasında (European Geosciences Union General Assembly) NASA-nın alimlər qrupu Yupiter və onun vulkanik peyki İo haqqında son məlumatları bölüşüb. Bu məlumatlar NASA-nın Juno kosmik zondu tərəfindən toplanıb və toplanmağa davam edir. Zond Yupiterin yaxınlığından keçərək İo üzərində dövrə vurur və bu cür məlumatların əldə olunması yalnız bu üsulla mümkündür. Juno hər Yupiter uçuşunu fərqli trayektoriya ilə həyata keçirir. Bu sayədə qaz nəhənginin atmosferi müxtəlif nöqtələrdə və müxtəlif bucaqlardan öyrənilə bilir. Xüsusilə, NASA alimləri radioölçmələr aparmağa başlayıblar - bu zaman Yerdən zonda göndərilən radiosiqnalın yayılması analiz edilir.

     Bu siqnal Uçuşların İdarəetmə Mərkəzinə məlumat ötürmək üçün adi bir kanaldır, lakin onun özü belə məlumat baxımından zəngin bir mənbə sayılır. Yupiterin atmosferindən keçərək gedib-qayıdan siqnalın sapmalarına əsasən hava axınlarının sürətini və sıxlıq bölgüsünü müəyyən etmək mümkündür. Bu, digər amillərlə yanaşı, Yupiterin iqliminin modelləşdirilməsi üçün məlumat həcmini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Əldə olunan məlumatlar əsasında NASA komandası Yupiterin yeni iqlim modelini yaradıb və bu modeli gələcəkdə digər planetlərin, o cümlədən Yer kürəsinin iqliminin öyrənilməsi üçün istifadə etməyi planlaşdırır. Eyni zamanda tədqiqatçılar Juno zondunun müxtəlif cihazları ilə toplanmış məlumatları birləşdirməklə təcrübələr aparmağa davam edirlər - məsələn, radioölçmələri infraqırmızı müşahidələrlə birləşdirərək.

     Bu cür kombinasiyalı müşahidələr Yupiterin peyki İo üzərində istiliyin daxildən səthə doğru paylanmasını izləməyə imkan verib. Ümumi analiz peykin qabığında soyuyan maqma ocaqlarını müəyyənləşdirib. Əvvəllər görünməyən qızmış qabıq sahələrinin aşkarlanması isə İo səthindən kosmosa istilik ötürülməsi mexanizmini dəqiqləşdirməyə kömək edib. Görünən işıqda çəkilmiş görüntülər və radio diapazonunda aparılan ölçmələr Yupiterin qütb ionosferasında temperatur fərqini üzə çıxarıb. Məlum olub ki, bu nəhəng planetin qütb ionosfer qalpağı ətraf atmosferdən 11 dərəcə Selsi daha soyuqdur - bu da Yupiterin iqliminin anlaşılmasına əlavə töhfə verir. Qütb bölgələrində təxmini külək sürəti saatda 161 kilometrə çatır.

     Bundan əlavə, alimlər Yupiterin atmosferində siklonların qrup halında davranışını müşahidə ediblər. Yer kürəsindən fərqli olaraq, burada siklonlar ekvatordan uzaqlaşmır, Yupiterdə isə onlar qütb bölgələrinə qədər çatır və koordinasiyalı qruplar şəklində hərəkət edirlər. Juno zondu İo üzərindən növbəti keçidini 6 may tarixində, 89 000 km hündürlükdə həyata keçirəcək. Hələ 2024-cü ilin dekabrında zond İonun cənub qütbündə nəhəng bir maqma axıntısı sahəsi qeydə almışdı - bu, Günəş sistemində müşahidə edilmiş ən güclü vulkan püskürməsi ilə müşayiət olunmuşdu. Mart ayında püskürmə hələ də davam edirdi və qarşıdakı may uçuşu bu hadisənin qalıq proseslərini qeydə almaq üçün ümid vəd edir.

Mənbə: NASA

Bənzər xəbərlər

Elm & Texnologiya

İspaniyada ikinci Çernobıl hadisəsinin qarşısı alınıb

Atom elektrik stansiyalarının reaktorları soyutma sisteminin fasiləsiz işləməsini tələb edir, əks halda həddindən artıq qızma və divarlarının əriməsi baş verə bilər - məhz bu, 1986-cı ildə Çernobıl AES-də baş vermişdi.

Elm & Texnologiya

560 işıq ili uzaqlığında potensial su dünyası kəşf edilib

Kepler-10 ulduzu ətrafında, bizdən təxminən 560 işıq ili uzaqlıqda yerləşən iki planet fırlanır. Onlardan biri qayalıq dünyadır, digəri isə uzun müddət xüsusiyyətləri dəqiq müəyyən edilə bilməyən bir planet olub.

Elm & Texnologiya

Alimlər ən qədim qalaktikanı tədqiq ediblər

Təəccüblüdür ki, son dərəcə uzaqda yerləşən JADES-GS-Z13-1-LA qalaktikasından gələn işıq ümumiyyətlə Yerə çata bilib. Bu işıq qalaktikanı tərk edəndə kainat cəmi 330 milyon il yaşında idi, lakin o zaman kainat dumanlı və solğun idi. Ulduzlararası və qalaktikalararası fəzada sıx qaz dumanı yayılmışdı, bu da ulduz işığını udaraq bütün kainatı qaranlığa qərq edirdi.

Elm & Texnologiya

Kainatın simulyasiya olması ilə bağlı yeni fərziyyə irəli sürülüb

Bütün kainatın informasiya təbiətinə sahib olması və hesablama prosesi kimi işləməsi ehtimalı məşhur nəzəriyyələrdən biridir. Bu yanaşma informasiya fizikası sahəsindən qaynaqlanır və fiziki reallığın əslində strukturlaşdırılmış məlumatdan ibarət olduğunu irəli sürür.

Elm & Texnologiya

Alimlər Günəş sisteminin 9-cu planetinə namizədi təyin ediblər

Sirli doqquzuncu planetin axtarışı astronomları illərdir həyəcanlandırır. Görünür, alimlər nəhayət ciddi bir ipucu tapıblar. Terry Long Phan və onun həmkarları Cambridge University Press-də yeni bir araşdırma dərc ediblər ki, bu da uzun müddətdir davam edən kosmik axtarışlara yeni impuls verir.