Yeni teleskop Proksima Sentavr-da həyatın olub-olmadığını 10 saata təyin edə biləcək

     Çilinin şimalında inşa edilən son dərəcə böyük teleskop, istənilən digər teleskopla müqayisədə 10 qat daha çox işıq toplaya biləcək və Hubble kosmik teleskopundan 16 dəfə daha dəqiq görüntülər əldə edəcək. Onun istismara verilməsi 2028-ci ilə planlaşdırılıb və son araşdırmalar göstərir ki, ilk müşahidə növbəsindən sonra belə bu teleskopun əldə edəcəyi nəticələr, kainatda həyatla bağlı təsəvvürlərimizi dəyişə bilər. Çox Böyük Teleskopun (ELT) əsas alətlərindən biri - ANDES adlı yüksək dispersiyalı eşelle spektroqrafıdır. Bu cihaz ekzoplanetlərin atmosferində elektromaqnit şüalanmasının spektrini ölçmək üçün uyğundur.

     Adətən bu,  müşahidəçinin baxış bucağından planetin öz ulduzunun qarşısından keçməsi zamanı həyata keçirilir. Ulduzun işığı planetin atmosferindən keçərək bizə çatır. Spektroqrafik görüntünü təhlil etməklə, alimlər planetin atmosferindəki su, karbon qazı və oksigen kimi molekulları müəyyən edə bilirlər. Lakin bəzən spektroskopun topladığı məlumatlar natamam olur. Məsələn, James Webb kosmik teleskopu TRAPPIST-1 ulduz sisteminin planetlərinin atmosferinə baxdıqda, bütün əlamətlər planetlərin b və c atmosferinin olmadığına işarə edirdi. Amma atmosferin tamamilə olmadığını demək üçün məlumat yetərli deyildi.

     Bəlkə də, bu planetlərin ətrafında Webb-in aşkar edə bilməyəcəyi qədər nazik atmosfer qatı var. Çox Böyük Teleskopun yüksək həssaslığı isə bu suala cavab verməyə imkan verəcək. Daha da önəmlisi budur ki, ELT yalnız ulduzlarının qarşısından keçən tranzit planetlərin spektrlərini deyil, həm də keçməyən planetləri öyrənə biləcək - ulduz işığının əks olunmuş şüası vasitəsilə. ELT-nin nə qədər güclü olacağını müəyyən etmək üçün, yeni araşdırmanın müəllifləri bir neçə ssenarini modelləşdiriblər. Onlar diqqəti yaxınlıqdakı qırmızı cırtdan ulduzların ətrafında fırlanan ən çox yayılmış ekzoplanet növlərinə yönəldiblər və dörd variantı nəzərdən keçiriblər:

- Suyun və fotosintez edən bitkilərin bol olduğu, qeyri-sənaye tipli Yerəbənzər planet,

- Həyatın yalnız başladığı erkən Arxey dövrü Yer planetinə bənzər bir dünya,

- Okeanları Mars və ya Venerada olduğu kimi buxarlanmış Yerəbənzər planet,

- Həyat üçün yararlı olsa da, hələlik həyatın mövcud olmadığı prebioloji Yer.

     Müqayisə üçün, alimlər atmosferi xeyli daha sıx olmalı olan Neptun ölçüsündə planetləri də nəzərdən keçiriblər. Modelin məqsədi, ELT-nin Yerə bənzər müxtəlif dünyaları bir-birindən ayırd edə bilib-bilməyəcəyini yoxlamaq və daha önəmlisi - məlumatların astronomları aldadaraq yanlış pozitiv və ya yanlış neqativ nəticələr verə biləcəyi ehtimalını qiymətləndirmək idi. Tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, yeni teleskop yaxın ulduz sistemlərindəki cansız planetləri həyat əlamətləri olan planetlərdən dəqiq şəkildə ayırd edə biləcək. Xüsusilə vurğulanır ki, əgər Proksima Sentavr sistemində həyat varsa, ELT onu cəmi 10 saatlıq müşahidə ilə aşkarlaya bilər. Neptun ölçüsündə bir planet üçün isə bu müddət təxminən 1 saat olacaq.

Mənbə: Universe Today

Bənzər xəbərlər

Elm & Texnologiya

Alimlər internetin kütləsini ölçməyə çalışıblar

Fiziklər belə bir suala cavab tapmağa çalışıblar. İnternetin çəkisi ola bilərmi? Serverlərin enerjisindən tutmuş, məlumatların DNT-də saxlanması kimi futuristik ideyalara qədər müxtəlif yanaşmalardan istifadə edərək, alimlər ehtimal ediblər ki, internetin kütləsi mikroskopik bir qram hissəsindən tutmuş, hətta bir avtomobildən də ağır ola bilər.

Elm & Texnologiya

Marsda qədim bioloji həyata işarə edən molekullar aşkar edilib

Marsda ilk dəfə ən iri karbon molekulları aşkarlanıb. Bu, böyük ehtimalla planetdə qədim həyatın izləri ola bilər. Alimlər planetimizdəki laboratoriyada Mars şəraitini imitasiya edərək oxşar kimyəvi prosesləri yenidən qurublar və bənzər nəticə əldə ediblər.

Elm & Texnologiya

Alimlər Dayson sferasının inşası mümkünlüyünü hesablayıblar

Günəşin ətrafında yerləşəcək və ulduzun enerjisini bəşəriyyətin ehtiyacları üçün toplayacaq hipotetik Dayson sferası bir gün reallığa çevrilə bilər. Bu gün belə bir layihə fantastik görünür. Lakin enerji heç vaxt artıq olmur - Yer sivilizasiyası artıq bu dərsi öyrənib və yeni enerji mənbələrinə çıxış axtarmağa davam edəcək.

Elm & Texnologiya

Məlum olan ən qədim qalaktikada böyük miqdarda oksigen kəşf edilib

Son illərin müşahidələri astronomları tez-tez çıxılmaz vəziyyətə salır və erkən kainatın təkamülü ilə bağlı anlayışların səhv olduğunu sübut edir. Böyük partlayışdan sonrakı ilk bir milyard il ərzində ulduzlar və qalaktikalar gözlənilmədən sürətlə inkişaf ediblər - bu isə mövcud kosmoloji modellərlə izah edilə bilmir.

Elm & Texnologiya

Ay səthindən çəkilmiş gün batımı fotoları göndərilib

Firefly Aerospace şirkətinə məxsus Blue Ghost Ay eniş modulu, tarixdə ilk dəfə olaraq Ayda günbatımının yüksək keyfiyyətli fotolarını Yerə göndərib.