Bakteriyalar plastik materialı parasetamola çevirməyi öyrəniblər

Elm & Texnologiya

25.06.2025

Emil

Parasetamol xam neftdən istehsal olunur ki, bu da böyük enerji sərfiyyatı tələb edir və karbon qazı emissiyalarına səbəb olur. Edinburq Universitetinin alimləri alternativ üsul tapıblar. Onlar E. coli bakteriyalarını plastik tullantıları cəmi 1 gün ərzində parasetamola çevirməyi öyrədiblər. Bu üsul pivəbişirməyə bənzər fermentasiya prosesinə əsaslanır - PET plastik bakteriyalar üçün qida rolunu oynayır və onlar bu qida vasitəsilə dərmanı sintez edirlər. Yeni üsul ağrıkəsicilərin istehsalını həm daha ucuz, həm də ekoloji cəhətdən daha təmiz edə, eyni zamanda plastik tullantıların emalı üçün yeni yol təqdim edə bilər. Parasetamolun istehsal prosesi çox enerji tələb edir və karbon qazı emissiyaları ilə müşayiət olunur, çünki xammal qismində adətən neft kimi təbii yanacaqlar istifadə olunur. Hər il minlərlə ton təbii yanacaq parasetamol və digər dərmanların istehsalı ilə məşğul olan zavodların fəaliyyətini təmin etmək üçün yandırılır.

Ənənəvi istehsaldan fərqli olaraq, yeni proses otaq temperaturunda baş verir və demək olar ki, karbon qazı buraxmır. Bu üsul fermentasiya əsasında qurulub - texnologiya pivəbişirmə prosesinə bənzəyir. Tədqiqatçılar ilkin xammal kimi polietilentereftalatın (PET) tərkibində olan tereftal turşusundan istifadə ediblər. Bu material plastik butulkaların istehsalında istifadə olunur. Əvvəlcə plastik laboratoriyada ara məhsula çevrilib, daha sonra bu məhsul E. coli bakteriyalarına verilib. Alimlər əvvəlcədən bu bakteriyalarda lazım olan maddəni əldə etməyin təbii yolunu bloklayıblar ki, onları plastikdən yeganə qida mənbəyi kimi istifadə etməyə məcbur etsinlər.

Təcrübələr zamanı məlum olub ki, bakteriya hüceyrələrinin daxilində daha əvvəl heç bir canlı orqanizmdə müşahidə olunmayan kimyəvi reaksiya - Lossen yenidənqruplaşması baş verir. Adətən bu reaksiya üçün yüksək temperatur və aqressiv laboratoriya şəraiti tələb olunur, lakin bu halda reaksiya hüceyrənin içindəki təbii fosfatın təsiri ilə öz-özünə başlamışdır. Bu proses nəticəsində plastikdən paraaminobenz turşusu (PABA) yaranmışdır. Bu, bakteriyaların DNT-ni sintez etmək üçün istifadə etdikləri bir birləşmədir. Dəyişimi tamamlamaq üçün tədqiqatçılar bakteriyalara 2 əlavə gen yerləşdiriblər. Biri göbələklərdən, digəri isə torpaq bakteriyalarından götürülüb.

Bu dəyişikliklər sayəsində E. coli bakteriyaları PABA-nı parasetamola çevirə biliblər. Laboratoriya testlərində bu üsul yüksək səmərəlilik göstərib. Əldə olunan məhsulun 90%-i saf parasetamoldan ibarət olub və bütün proses bir sutkadan az vaxt aparıb. PET plastik - davamlı və yüngül materialdır, məhsulların qablaşdırılmasında və butulka istehsalında istifadə olunur. Hər il dünyada 350 milyon tondan çox belə plastik yaranır. PET nəzəri cəhətdən təkrar emal oluna bilən material sayılır, lakin praktikada əksər üsullar onu sadəcə yeni plastik məmulatlara çevirir və bu məmulatlar zamanla yenidən tullantıya çevrilir. Komanda vurğulayır ki, bu üsulun kommersiya miqyasında tətbiqi üçün əlavə təkmilləşdirmələr tələb olunur.

Mənbə: Interesting Engineering

Paylaş

Bənzər xəbərlər