Süni intellekt əsaslı sualtı qayıqlara qarşı müdafiə sistemi sualtı qayıqların sağ qalma şansını 5%-ə endirir

Süni İntellekt

18.09.2025

Emil

Ən müasir “görünməz” sualtı qayıqların erası gözlənildiyindən xeyli daha qısa ola bilər. Çin mühəndisləri Electronics Optics & Control adlı jurnalda süni intellekt əsasında işləyən sualtı qayıqlara qarşı müdafiə sistemini təsvir ediblər. Kompüter modellərində bu sistem sualtı qayığın izləmədən yayınma şansını 5%-ə qədər azaldıb. İş Çin Tədqiqat və İnkişaf İnstitutunun baş mühəndisi Meng Hао-nun rəhbərliyi altında aparılıb və müəlliflərin qiymətləndirmələrinə görə, real vaxtda intellektual qərar qəbuletmənin dənizdə oyunun qaydalarını necə dəyişdiyini nümayiş etdirir. Yanaşmanın əsasında çoxsəviyyəli “qavrayış - qərar qəbuletmə - insan və maşın qarşılıqlı fəaliyyəti” arxitekturası dayanır. Alqoritmlər hidroakustik dəniz naviqasiya nişanları, sualtı sensorlar, radarlar və maqnit anomaliyası detektorlarından gələn axın məlumatlarını emal edir, eyni zamanda temperatur, duzluluq və fon səsi kimi okeanoqrafik parametrləri nəzərə alır.

Sistem, əslində, “ağıllı komandir” kimi fəaliyyət göstərir: özü harada axtarış aparacağını, sensorları necə yenidən quracağını və klassik yayınma manevrlərinə - ziqzaq hərəkəti və “sakit gediş”dən tutmuş saxta hədəflərin qoyulmasına və yem kimi pilotsuz aparatların buraxılmasına qədər - necə cavab verəcəyini seçir. Müəlliflərin iddialarına görə, simulyasiya seriyalarında süni intellekt hədəflə 95% hallarda təmasda qala bilib. Praktikada bu, son onilliklərin sualtı müharibəsinin əsas doqmasına zərbə vurur: gizlilik artıq təhlükəsizliyi təmin etmir. Açıq mənbələrdə bunu “şəffaf okeanlara doğru hərəkət” kimi təsvir edirlər, yəni müxtəlif tipli sensor massivləri və məlumat axınlarının süni intellekt ilə emalı sualtı qayıqları onların əsas üstünlüyü olan - görünməzlikdən məhrum edir. Bu risk indi əsas problemə çevrilir: əgər deteksiya texnologiyaları gizliliyin azaldılması texnologiyalarını qabaqlayarsa, bahalı atom sualtı qayıqları xidmət müddəti bitməmiş döyüş dəyərinin əhəmiyyətli hissəsini itirə bilər.

Məsələ olduqca ciddidir: sualtı qayıqlar strateji çəkindirmədən tutmuş aviadaşıyıcı zərbə qruplarının izlənilməsinə və gizli kəşfiyyata qədər əsas assimmetrik vasitə olaraq qalır. ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri tam nüvə ilə işləyən sualtı donanma istismar edir və bu donanmaya 4 sinifdən olan qayıqlar daxildir (Ohio, Los Angeles, Seawolf, Virginia). Konqres və Pentaqon isə paralel olaraq növbəti nəsil qayıqların - SSN (X) - parametrlərini müzakirə edirlər. Gözlənilir ki, bu nəsil çərçivəsində zərbə və strateji təyinatlı olmaqla təxminən 70 yeni sualtı qayığın inşası həyata keçiriləcək. Çin nəşri hərbi yerləşdirməni təsvir etmir - söhbət modelləşdirmədən gedir, dənizdə aparılmış sınaqların nəticələrindən yox. Bununla belə, nəticələr daha geniş bir trendlə üst-üstə düşür: hesablama gücünün artması və sensorların sürətlə ucuzlaşması paylanmış PLO (sualtı qayıqlara qarşı müdafiə) sistemlərinin qurulmasına imkan verir.

Bu sistemlər onlarla kanaldan gələn “xam” məlumatı ani emal edə və insanın iştirakı olmadan qərar qəbul edə bilirlər. Real okean şəraitində belə şəbəkələr saxta hədəflərlə, dayaz suların mürəkkəb akustikası ilə və radioelektron mübarizə vasitələrinin qarşı təsiri ilə üzləşəcəklər - bu isə elan olunan 95%-i daha çox hədəf göstəricisinə çevirir, nəinki zəmanətə. Lakin inkişaf vektoru - “nadir və bahalı”dan “kütləvi və ağıllı”ya keçid - artıq hərbçiləri narahat edir: laboratoriya nailiyyətləri, qayda olaraq, tezliklə müdafiə doktrinasının bir hissəsinə çevrilir, büdcə alır və sənaye tərəfindən həyata keçirilir. Gizliliyə üstünlük verən donanmalar üçün bu, “qılınc və qalxan” yarışının sürətlənməsi deməkdir: akustik maskalanmanın gücləndirilməsi, saxta hədəflərin və pilotsuz müşayiətçilərin aktiv istifadəsi, daha sıx “arı şəbəkəsi” taktikasına və paylanmış əməliyyatlara keçid.

Onilliklər boyu atom sualtı qayıqlarının alınması və kooperasiyası planlaşdırılan AUKUS artıq texnoloji müvafiqlik məsələsi ilə üzləşir - və paralel olaraq öz PLO-su üçün pilotsuz sualtı sistemlərə və süni intellekt analitikasına investisiya yatırma zərurəti ilə qarşılaşır. Çinli tədqiqatın müəllifləri ifadələrində ehtiyatlıdırlar: onların sistemi hər şeydən əvvəl konsepsiyanın sübutudur və göstərir ki, multimodal məlumatlar əsasında öyrədilmiş alqoritmlər axtarışı ayrı-ayrı platformalardan daha səmərəli koordinasiya edə bilirlər. Amma iddia edilən effektlərin hətta bir hissəsi poliqonlarda təsdiqlənsə, onilliklər boyu strateji və zərbə sualtı qayıqların gizləndiyi “sualtı kölgə” qısalacaq. Və onda üstünlük daha sakit mühərrikə və gövdəyə malik olan tərəfdə yox, daha uzun “sinir sisteminə” sahib olan tərəfdə olacaq - yəni okean dərinliklərindən Yer orbitinədək uzanan sensorlar və hesablama şəbəkəsinə malik olan tərəfdə.

Paylaş

suni zeka

artificial intelligence

suni intellekt

Bənzər xəbərlər